Prof.Dr. Ahmet BATTAL

 

GÜVEN KURULUŞU NİTELENDİRMESİ IŞIĞINDA
BANKALARIN HUKUKİ SORUMLULUĞU

GIRIŞ
I - KONUNUN TAKDİMİ
II - ÇALIŞMANIN KAPSAMI VE SINIRLARI

BİRİNCİ BÖLÜM

BANKALARIN HUKUKİ SORUIMLULUĞU YÖNÜNDEN GÜVEN KAVRAMI

I - HUKUKİ SORUMLULUĞA GENEL BAKIŞ

  A - Genel Olarak Sorumluluk Kavramı
  B - Bankaların Sorumluluğu İle İlgili Özellikler
    1 - Sorumluluğun Kaynağı Açısından Bankaların Sorumluluğu
    2 - Sorumluluğun Ölçüsü Açısından Bankaların Sorumluluğu

II - SORUMLULUĞA ETKİ EDEN BİR UNSUR OLARAK GÜVEN KAVRAMI VE GÜVEN İLKESİ
  A - Güven Kavramı ve Hukuki İlişkilerde Ortaya Çıkışı
    1 - Güven Kavramı
    2 - Hukuki İlişkilerde Güvenin Boyutları
  B - Güven İlkesi
    1 - Güven İlkesinin Hukuki Dayanağı
    2 - Güven İlkesinin Kapsamı ve Fonksiyonları

İKİNCİ BÖLÜM

BANKALARIN, HUKUKİ SORUMLULUKLARINA ETKİ EDEN YAPISAL ÖZELLİKLERİ
I - BANKALARIN TARİHİ TEMELLERİNDEN VE DEVLETLE İLİŞKİLERİNDEN KAYNAKLANAN ÖZELLİKLER

  A - Bankalara Duyulan Güvenin Tarihî Temelleri
  B - Devletin Bankacılık Sektörüne Bakış Açısındaki Özellikler
    1 - Bankaların Tamamının Muteber Sayılması
    2 - Sistemin İtibarının Korunması
    3 - Banka Hukuku İle İlgili Mevzuattan Kaynaklanan Özellikler
    4 - Özel Ceza Hükümleri Konulmuş Olması

II - MEVDUATI KORUYUCU VE MEVDUAT SAHİBİNİN GÜVENİNİ SAĞLAYICI DÜZENLEMELER YAPILMIŞ OLMASI
  A - Genel Olarak Mevduat Kavramı
    1 - Mevduatın Temel Nitelikleri
    2 - Mevduatın Korunmasının Amacı ve Tarihi Gelişimi
  B - Mevduatı Korumaya Yönelik Uygulamalar
    1 - Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu
    2 - Mevduatı Korumak Amacıyla Ayrılan Karşılıklar
    3 - Vadeli Mevduatta Vade Def'inin Kullanılmaması Uygulaması
    4 - Banka İşlemlerinde Geçersizlik Müeyyidesinin Kapsamının Daraltılması

III - BANKA İŞLETMESİNİN DİĞER TİCARİ İŞLETMELER VE TİCARET KANUNUNDA
DÜZENLENMİŞ ANONİM ORTAKLIKLARDAN FARKLI YÖNLERİNİN BULUNMASI

  A - Temel Nitelikler Yönünden Farklar
    1 - Sosyo-Ekonomik Statü Farkı ve Kamu Hizmeti Niteliği
    2 - Bankaların Anonim Bir İşletme Olmaması
    3 - Bankaların Kaydi Para İhdas Etme Yetkisine Sahip olması
    4 - Ana Faaliyet Alanının İnhisar ve İmtiyaz Niteliği
  B - Kuruluş Aşaması ve Mali Bünye ile İlgili Özellikler
    1 - Banka İşletmesi İçin Özel İzin
    2 - Güçlendirilmiş Sermaye Öngörülmesi ve Mali Bünyeye Özel İlgi Gösterilmesi
  C - Bankaların İşleyişiyle İlgili Özellikler
    1 - Yönetim ve Temsil Organlarının Güveni Sağlamaya Katkı Yapan Özellikleri
    2 - Bankaların Kurucularında, Büyük Ortaklarında ve Yöneticilerinde Özel Vasıflar Aranması
    3 - Banka Reklâmlarının Denetimine İlişkin Özel Kurallar
  D - Güvenin Sağlanması Amacıyla Bankaların Denetlenmesi
  E - Bankaların Sona Ermesi İle İlgili Özellikleri

IV - BANKACILIK MESLEĞİNE ÖZGÜ VE GÜVEN ARTIRICI İLKELER
  A - Genel Olarak Meslek İlkeleri
  B - Riskin Dağıtılması İlkesi (Güvenli Çalışma İlkesi)
    1 - Bankaların Karşılaşabilecekleri Riskler
    2 - Riskin Dağıtılması İçin Öngörülen Sınırlamalar
  C - Teminata Dayalı İşlem İlkesi
  D - Kamunun Aydınlatılması İlkesi

V - ÖZEL USUL KURALLARI VE TAKİP YOLLARI ÖNGÖRÜLMÜŞ OLMASI
  A - Kanunlarda Yer Alan Özel Hükümler
  B - Banka Kayıtlarının Geçerliliğiyle İlgili Delil Sözleşmeleri
  C - İspat Yükü ve Yöntemi İle İlgili Özel Uygulamalar
  D - Cebri İcra İle İlgili Özel Uygulamalar

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BANKALARIN HUKUKİ SORUMLULUĞUNUN, BANKAYA DUYULAN ÖZEL GÜVEN YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

I - ÖZEL GÜVEN YÖNÜNDEN BANKALARIN SORUMLULUĞUNA GENEL BAKIŞ

  A - Bankaların Hukuki Sorumluluğunun Kaynakları
    1 - Kanunlarda Yer Alan Hükümler
    2 - Bankacılık Örf ve Adetleri
    3 - Sözleşme hükümleri
  B - Bankaların Hukuki Sorumluluğunun Güven Nedeniyle Ağırlaşması
    1 - Genel Olarak Sözleşmelerde Güven Unsuru
    2 - Bankacılık İlişkilerinde Güven Unsuru ve Sorumluluğa Etkisi
  C - Bankanın Sorumluluğunun Ağırlaşmasının Müşterinin Sorumluluğuna Etkisi: Sorumluluğun Hafiflemesi
    1 - Genel Olarak
    2 - Müşterinin Ekonomik Konumu ve Sorumluluğuna Etkisi

II - BANKALARIN, SÖZLEŞMESEL NİTELİK TAŞIMAYAN İŞ İLİŞKİLERİNDEN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUKLARI
  A - Genel Olarak
  B - Bankaların İş İlişkilerinden Sorumluluk Doğacağını Öngören Teoriler
    1 - Asli Edimi Bulunmayan Kanuni Borç İlişkisi Teorisi
    2 - Genel Banka Sözleşmesi Teorisi
  C - Bankanın Sorumluluğunda İlliyet Bağının Genişlemesi

III - BANKALARIN SÖZLEŞMEDEN DOĞAN SORUMLULUKLARI VE BU SORUMLULUĞUNUN KAPSAMININ GÜVEN NEDENİYLE GENİŞLEMESİ
  A - Müzakere Aşamasında Verilen Zarardan (Culpa in Contrahendo) Sorumluluk
  B - İfa Aşamasından Sorumluluğun Ağırlaşması
  C - Haksız Fiil Sorumluluğu ve Sözleşme Sorumluluğu Ayrımında Banka Aleyhine Değişiklik
  D - Yan Yükümlerin Artması: Mevcut Ve Gelecekteki Müşterilere Ayrıntılı Bilgi Verme Yükümü

IV - BANKANIN ÖZEN BORCUNUN ÖZEL GÜVEN NEDENİYLE AĞIRLAŞMASI
  A - Özen Borcunun Ölçüsü Olarak Kusur Kavramı
    1 - Genel olarak
    2 - Özen Borcunun Kapsamının Belirlenmesi
    3 - Kusurun Sınıflandırılmasının Amaçları
    4 - Kusurun Objektifleştirilmesi Ve Özen Borcunun Ölçüsünde Yeni Gelişmeler
    5 - Kusursuz Sorumluluk Yönünde Yeni Gelişmeler
  B - Bankanın Özen Borcunun Ağırlaştırılması
    1 - Bankaların Vasıflı Tacir Olmasının Özen Borcu İle İlgisi
    2 - Basiretli Tacir Gibi Davranma Yükümünün Ağırlaşması

V - BANKALARIN SÖZLEŞMELE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN MÜŞTERİ LEHİNE SINIRLANDIRILMASI
  A - Genel Olarak Sözleşme Özgürlüğü Kavramı ve Sınırlandırmanın Sebepleri
  B - Sorumluluğu Kısıtlayan Veya Kaldıran Kayıtların Geçerliliğiyle İlgili Sınırlamalar (BK. 99/2 ve 100/3)
    1 - Genel Olarak
    2- Borçlunun Kendi Fiilinden Sorumluluğuyla İlgili Emredici Hükümler
    3 - Borçlunun, Yardımcılarının Fiilinden Sorumluluğu İle İlgili Emredici Hükümler
    4 - Bizzat Borçlu - Yardımcı Şahıs Ayrımının Bankalar Yönünden Yetersizliği
  C - Diğer Kayıtların Geçerlilik Şartları
  D - Hakimin Sözleşmeye Müdahalesi
    1 - Genel Olarak
    2 - Bankacılık Alanında Hakimin Sözleşmeye Müdahalesi

VI - BANKALARIN GENEL İŞLEM ŞARTLARI VE BUNLARIN DENETLENMESİNDEKİ ÖZELLİKLER
  A - Sözleşme Özgürlüğü ve Genel İşlem Şartları
    1 - Sözleşme Özgürlüğünün Temelleri
    2 - Sözleşme Özgürlüğüne Zarar Verici Bir Gelişme Olarak Genel İşlem Şartları
  B - Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi İle İlgili Genel Bilgiler
  C - Bankaların Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi

VII - PERSONELİN EYLEM VE İŞLEMLERİNDEN BANKANIN SORUMLULUĞUNUN KAPSAMI VE BUNUN MÜŞTERİ LEHİNE DEĞİŞMESİ
  A - Vasıflı Personel Çalıştırma Yükümlülüğü ve Personelden Sorumluluk
  B - Temsilcilerinin Faaliyetlerinden Bankanın Sorumluluğu
    1 - Bankayı Sorumluluk Altına Sokabilen Kişilerin Genel Durumu
    2 - Banka Temsilcilerinin Hukuki Durumunun Değerlendirilmesi
  C - Bankaların Temsilinin Hukuki Görünüş Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi
    1 - Genel Olarak Hukuki Görünüş Teorisi
    2 - Tescile Tabi Yetki Sınırlamalarında Teorinin Uygulanması
    3 - Tescile Tabi Olmayan Yetki Sınırlamalarında Teorinin Uygulanması
    4 - Banka Yöneticisi ya da Görevlisinin Yetki Dışı İşlemi Nedeniyle Bankanın Sorumluluğu

VIII - ÖZEL GÜVENİN BANKALARIN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE ETKİSİ
  A - Yükümlülüğün Sebebi
  B - Yükümlülüğün Kaynakları
  C - Sorumluluğun Kapsamı

IX - BANKALARIN, PARA BORCUNU İFADA GECİKME NEDENİYLE SORUMLULUKLARI
X - BANKANIN SORUMLULUĞUNUN HAFİFLEDİĞİ İSTİSNAİ HALLER

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

BANKALARIN HUKUKİ SORUMLULUKLARININ BAZI BANKACILIK İŞLEMLERİ YÖNÜNDEN ÖZELLİKLE İNCELENMESİ
I - GENEL OLARAK
II - ÇEK MUHATABI OLARAK BANKANIN SORUMLULUĞU

  A - Bankaya Duyulan Güvenin Çeke Yansımaları
    1 - Genel Olarak
    2 - Karşılığına Bakılmaksızın Ödenecek Miktar
    3 - Banka Çeki
    4 - Çekte Banka Garantisi
    5 - Çek Benzeri Uygulamalar
  B - Bankanın Basiretli Davranma Yükümlülüğü
    1 - Özen Ölçüsünün Kaynakları
    2 - Özenin Ölçüsü
    3 - Banka Lehine Sorumsuzluk Kayıtları
  C - Çekin Güvenilirliği İçin Özel Kurum: Merkez Bankası

III - KREDİ İŞLEMLERİNDEN DOĞAN SORUMLULUK
  A - Genel Olarak
  B - Bankanın Yetkilerini Kötüye Kullanmayacağına Duyulan Güvenden Doğan Sorumluluğu
    1 - Bankanın Fesih Yetkisi
    2 - Faiz Oranlarının Tek Yanlı Belirlenmesi ve Değiştirilmesiyle İlgili Yetkiler
    3 - Kredi Sözleşmesinden Kaynaklanan Diğer Yetkiler
  C - Güven Aktarması: Kredi Alanın Bundan İtibar Sağlaması

IV - GARANTİ İŞLEMLERİNDE SORUMLULUK
V - AKREDİTİF İŞLEMLERİNDE SORUMLULUK

  A - Akreditifin Hukuki Niteliği
  B - Uygulanacak Hükümlerin Özelliği
  C - Akreditif İşleminde Bankanın Özen Borcu
  D - Sorumsuzluk Kayıtlarının Geçerliliği

VI - DANIŞMANLIK VE İSTİHBARAT HİZMETLERİNDE SORUMLULUK
  A - Danışmanlık ve İstihbarat Hizmetlerinin Bankalarla İlgisi
    1 - Genel Olarak
    2 - Danışmanlık ve İstihbarat Hizmetlerinin Hukuki Mahiyeti
  B - Sorumsuzluk Kayıtlarının Geçerliliği Sorunu
  C - Bankalar Arası İstihbarat ve Örgütü

VII - KİRALIK KASA VE BENZERİ TEVDİ İŞLEMLERİNDE SORUMLULUK
  A - Kiralık Kasa Faaliyeti
  B - Kapalı Tevdi İşlemleri
  C - Açık Tevdi İşlemleri

XIII - SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİNDEN DOĞAN SORUMLULUK
  A - Bankaların Sermaye Piyasasındaki Konumu ve Rolü
  B - Aracılık Faaliyetine Uygulanacak Hükümler

IX - ARACILIK FAALİYETLERİNDEN DOĞAN
SORUMLULUK

  A - Tahsil İşlemlerinde Aracılık
  B - Havale İşlemlerinde Aracılık
  C - Belge Karşılığı Ödeme Aracılığı
  D - Zorunlu Hesaptan Ödeme Aracılığı

SONUÇ